NOWOŚCI

2019-12-19

Polskie reproduktory a arabska próba dzielności

Wprowadzenie i metody

Wyścigi konne na torze płaskim, dla obu czystych ras, rozgrywane są w wielu krajach, a wyścigi dla koni arabskich mają tradycje niekiedy tak długie, jak koni angielskich. Prawidła wyścigowe dla arabów układane były w większości właśnie na wzór angielskich. Krajem o najsilniejszych tradycjach rozgrywania wyścigów dla koni arabskich jest Francja, gdzie od połowy XIX w. organizowano gonitwy, celem doskonalenia tych koni w pokonywaniu określonego dystansu w biegu na torze płaskim.

W polskim programie hodowlanym dla koni arabskich, systematyczne wyścigi wprowadzono dopiero w 1926 roku, jako próbę dzielności o odmiennych celach niż w przypadku koni pełnej krwi angielskiej, czy też arabskich we Francji. Twórcy polskiego programu, doceniając rezultaty ponad stuletniej wtedy, świadomej i nowoczesnej hodowli koni arabskich na ziemiach polskich, formułując cel wyścigów jako obowiązkową próbę dzielności, stworzyli podwaliny pod sukcesy tych koni w niedalekiej przyszłości.

Wzrastająca popularność i znaczenie wyścigów koni arabskich, stymulowane były w okresie międzywojennym wzrostem sum wyścigowych, które nieuchronnie doprowadziły na polskie tory konie z krwią arabów francuskich, lepiej przystosowanych do biegów niż konie o polskim rodowodzie. Szansę na poprawę rentowności stajni wyścigowej, jako jeden z pierwszych, dostrzegł Roman Sanguszko, który do stadniny w Gumniskach zaczął sprowadzać konie francuskie. Szybko przełożyło się to na wygrane – tak koni sprowadzonych, jak i hodowli gumniskiej (od klaczy i po ogierach francuskich), począwszy od zwycięstwa importowanej Djeballi w Oaks w 1926 roku, po nagrodę Derby, którą konie z Gumnisk zdobywały wielokrotnie. Za przykładem Sanguszki szli też inni. Dlatego zarząd Towarzystwa Hodowli Konia Arabskiego, dostrzegając niebezpieczeństwo wyrugowania polskich reproduktorów poprzez odpływ wygranych kwot w kierunku hodowli francuskiej, wprowadził przepisy powstrzymujące ten kierunek importu. Skutki II wojny światowej dla polskiej hodowli i jej odmienne powojenne warunki – przejęcie hodowli koni arabskich przez państwo – spowodowało, że problem uczestnictwa koni arabskich z krwią arabów francuskich na polskich torach, stał się na długie lata bezprzedmiotowy.

Dziś, po niemal 90 latach od wspomnianych wydarzeń, kiedy to import ogierów z UE nie podlega żadnym restrykcyjnym warunkom, obce ogiery stanowić zaczęły konkurencję i, poprzez swoje wyspecjalizowanie, zagrożenie dla rodzimych, a próby dzielności koni arabskich w Polsce znalazły się w niemal identycznym miejscu jak w latach 30. Jako że do prób rozgrywanych w Polsce dopuszczone są wszystkie konie arabskie urodzone w Polsce, bez względu na pochodzenie ich rodziców, polskie konie arabskie, hodowane od zawsze w specyficznym dla nich programie, o widocznych, odmiennych cechach, skonfrontowały się z progeniturą ogierów z hodowli o odmiennym programie, selekcjonującym cechę szybkości biegu na torze płaskim.

Rezultaty tej konfrontacji są przedmiotem tej analizy, a jej celem jest określenie roli i znaczenia w hodowli polskich reproduktorów w populacji arabów poddanych próbie dzielności na torach wyścigowych w Polsce, a także określenie znaczenia rodów męskich.

Analizą objęto 332 konie arabskie (bez względu na płeć i wiek), startujące na polskich torach, we Wrocławiu i Warszawie, w sezonie wyścigowym 2019.

Sporządzono ranking reproduktorów wg średnich wygranych sum na jednego konia, przez startujące potomstwo na polskich torach i zestawiono je w Tab.1. Dla pełniejszego obrazu podano także sumy wygranych przez stawkę potomstwa.

Wytypowano ogiery, których potomstwo wygrało w sezonie 2019 kwotę wyższą od kosztów utrzymania i treningu konia na torze w sezonie – a więc w czasie 12 m-cy – i odniesiono wygrane do kosztów treningu, po czym zestawiono w Tab. 2. Przyjęto założenie, że koszt utrzymania i treningu konia, bez zabiegów weterynaryjnych i innych dodatkowych kosztów, takich jak zapisy, sprzęt czy suplementacja, wynosi 1500 zł miesięcznie, czyli 18000 zł za pełny cykl rocznego treningu oraz startów w sezonie.*

Pogrupowano także reproduktory zgodnie z rodami (Tab. 3), których są reprezentantami, wraz z liczbą startującego potomstwa oraz krajem pochodzenia, co dało możliwość wyciągnięcia wniosków co do miejsca polskich rodów na wyścigach.

Dla pełniejszego obrazu znaczenia ogierów wskazano także medianę wygranych (odrzucając wartości zerowe) jako liczbę – kwotę wygranych, jakiej spodziewać się powinien właściciel startującego konia.

Dokonano również zestawienia reproduktorów wg liczby startującego potomstwa, wskazując na stopień popularności poszczególnych ogierów w hodowli koni arabskich skierowanych do treningu na tory (Tab. 4). Przeanalizowano pochodzenie ogierów – ojców koni biegających na torach – w odniesieniu do kraju pochodzenia i zestawiono w Tab. 5.

—————————

*Właściciel konia może w tabeli umieścić właściwą kwotę kosztów, w zależności od faktycznie poniesionych.

Omówienie wyników

W Tab. 1 uszeregowano 113 ogierów zgodnie z wygranymi osiągniętymi przez ich potomstwo biegające na torach. L.p. wskazuje miejsce danego reproduktora wg średnich wygranych sum na konia; w następnej rubryce miejsce wg sumy wygranych przez jego potomstwo. Z kolumn tych widać, że miejsca te nie pokrywają się, zatem aby prawidłowo ocenić wartość reproduktora, informacja o wygranych sumach zawsze musi być odniesiona do liczebności startujących jego potomków. Z tabeli widać także, że zaledwie do pierwszej dziesiątki reproduktorów należy niemal połowa, bo 1284695 zł z 2586000 zł, ogólnej sumy nagród. Generalnie zawodzą popularne reproduktory, takie jak Dostatok (14 startujących potomków), ze średnią wygraną 5877,5 zł na konia, zajmujący 39. miejsce w rankingu, czy Kazbek (11 potomków), Von (17), Vasyli Kossack (9), ale także Ontario HF (21 potomków i 37. miejsce). Wybijają się natomiast Dahess (14) i Nayef Al Khalidiah (11), których średnia wygranych przez tak liczne potomstwo – w rankingu kolejno 10. i 11. miejsce – wydaje się wiele mówić o potencjale tych reproduktorów. Stawka potomstwa startującego w sezonie, w liczbie 1 lub 2, jak w przypadku reproduktorów o najwyższych wygranych na konia, a wyprzedzających wymienione wyżej ogiery, jak Nashwan Al Khalidiah, Tabarak, Portmer itd., jest zbyt mała, aby wyciągnąć na tej podstawie kategoryczny wniosek co do ich jakości jako ojców koni wyścigowych, czyli możliwości przekazania kolejnej generacji swych cech. Wśród najlepszych reproduktorów brak jest ogierów polskiej hodowli, a dopiero Wares, derbista z 2013 roku, reprezentowany przez 3 potomków, zajmuje w stawce 31. Miejsce, ze średnią sumą 7736,67 zł na każdego z nich. Nieobecna w czołówce jest hodowla państwowa, która w stadninach Janów Podlaski i Michałów, prowadząc „programy koni wyścigowych”, stosując „biegające” ogiery, jak: DA Adios, Samsheik, Ontario HF, Fast Ptrak, KA Czubuthan, czy też Dostatok (także Kazbek w Białce), nie dochowała się na razie ich następców, którzy zdolni byliby wpłynąć na krajową hodowlę.

Jedynie użycie w Janowie Portmera przyniosło efekt w postaci uzyskania derbisty w 2018, og. Sewerus. Ogier ten w b. sezonie poszedł do krycia w Michałowie, co jest o tyle wątpliwe, że kryjący tam wcześniej jego klasowy ojciec, niczego tam po sobie nie pozostawił. Najlepsze miejsce wśród ogierów hodowli państwowej (32.) zajmuje michałowski Gaspar i 52. Ganges – po zaledwie jednym startującym potomku.

Suma wygranych, jakie zapisali na swe konto potomkowie (69 koni) polskich reproduktorów (34 ogiery), w b. sezonie wyniosła 201285 zł, czyli 7,78% całkowitej sumy wygranych na torach w 2019 roku.

Tab. 1. Ranking reproduktorów wg wygranych sum na konia

L.p.	Miejsce wg sum*	Nazwa	Startowało	Suma	Średnio na konia
1	3	Nashwan Al Khalidiah	2	138020	69010.00
2	13	Tabarak	1	60080	60080.00
3	6	Portmer	2	107450	53725.00
4	17	Akbar	1	45985	45985.00
5	11	General	2	66150	33075.00
6	22	Pentagon	1	27180	27180.00
7	25	Darweesh	1	23220	23220.00
8	30	Djoury du Monteil	1	20900	20900.00
9	32	Chndaka	1	20310	20310.00
10	2	Nayef Al Khalidiah	11	216840	19712.73
11	1	Dahess	14	273340	19524.29
12	19	Jalnar Al Khalidiah	2	38150	19075.00
13	5	Murhib	7	128005	18286.43
14	34	ByStival Kossack	1	18000	18000.00
15	37	Dormane	1	16640	16640.00
16	7	Muguet de Pascade	7	105665	15095.00
17	12	Jaafer ASF	4	60085	15021.25
18	39	Impact	1	14675	14675.00
19	40	Njewman	1	14420	14420.00
20	41	Kasih	1	14160	14160.00
21	43	Ainhoa St Faust	1	12770	12770.00
22	46	Agordat	1	11700	11700.00
23	14	Munjiz	5	57280	11456.00
24	48	Madiar	1	11020	11020.00
25	8	Mared Al Sahra	9	96320	10702.22
26	53	Vasilii	1	10200	10200.00
27	57	Marwan I	1	9435	9435.00
28	59	Excalibur E.A.	1	8500	8500.00
29	60	Drug	1	8160	8160.00
30	61	Nizam	1	7890	7890.00
31	26	Wares	3	23210	7736.67
32	63	Gaspar	1	7220	7220.00
33	21	Riyal	4	27270	6817.50
34	64	El Mulato	1	6800	6800.00
35	65	Mahabb	1	6600	6600.00
36	23	Aim South	4	25240	6310.00
37	4	Ontario HF	21	130400	6209.52
38	45	Pougatin Kossack	2	11940	5970.00
39	10	Dostatok	14	82285	5877.50
40	27	Magoun	4	23140	5785.00
41	35	Borsalino K	3	17340	5780.00
42	36	Hyyaf Al Khalediah	3	17170	5723.33
43	47	Akbars	2	11175	5587.50
44	28	Emerald J	4	22020	5505.00
45	49	Noster	2	11000	5500.00
46	29	Marvin El Samawi	4	21985	5496.25
47	15	Vasyli Kossack	9	48275	5363.89
48	9	Von	17	88655	5215.00
49	52	Sus	2	10400	5200.00
50	67	Valentino G	1	5200	5200.00
51	31	Asraa Min Albarq	4	20335	5083.75
52	68	Ganges	1	5000	5000.00
53	55	Nonet	2	9860	4930.00
54	58	Satis	2	9180	4590.00
55	69	Muneef	1	4465	4465.00
56	70	Bariq Al Amal	1	4425	4425.00
57	71	Eldon	1	4165	4165.00
58	24	Neron	6	24330	4055.00
59	62	Kahil Al Shaqab	2	7815	3907.50
60	18	Kazbek	11	42970	3906.36
61	72	Akim De Ducor	1	3630	3630.00
62	51	Poganin	3	10560	3520.00
63	73	Hamasecha	1	3475	3475.00
64	16	Pogrom	14	47360	3382.86
65	20	Vitorio TO	10	33100	3310.00
66	74	Nasch	1	3275	3275.00
67	56	Amanito	3	9500	3166.67
68	75	Djon	1	3100	3100.00
69	44	Empire	4	12340	3085.00
70	66	Spiderman Kossack	2	6070	3035.00
71	76	HK Krystall	1	3000	3000.00
72	38	Dubai Heros	5	14810	2962.00
73	77	Psytadel	1	2720	2720.00
74	42	Ekstern	5	13500	2700.00
75	50	Nougatin	4	10680	2670.00
76	33	Armeec	7	18020	2574.29
77	54	Ascot DD	6	9930	1655.00
78	79	Fedain	1	1500	1500.00
79	81	No Risk Al Maury	1	900	900.00
80	78	DF Kahil	2	1500	750.00
81	82	Al Kamel	1	550	550.00
82	84	Seraphin du Paon	1	550	550.00
83	85	Ratho’ay Al Nouaimi	1	450	450.00
84	80	Desert Sand	3	1020	340.00
85	87	El Shanti	1	340	340.00
86	88	Dorz	1	275	275.00
87	83	NivourGonnaTouchThis	2	550	275.00
88	89	Furry	1	275	275.00
89	90	Tidjam Lotois	1	275	275.00
90	86	Equator	2	340	170.00
91	91	Kuheilaan Aafas Maidaan	3	0	0.00
92	92	El Omari	2	0	0.00
93	93	Medalion	2	0	0.00
94	94	Paker	1	0	0.00
95	95	Eryks	1	0	0.00
96	96	Good Boy	1	0	0.00
97	97	Wasilew	2	0	0.00
98	98	Perkal	1	0	0.00
99	99	Amadis	1	0	0.00
100	100	Gawor	1	0	0.00
101	101	Kanz Al Bidayer	1	0	0.00
102	102	Ekert	1	0	0.00
103	103	El Wodkine	1	0	0.00
104	104	Palatino	1	0	0.00
105	105	Eternal	1	0	0.00
106	106	Wojnicz	1	0	0.00
107	107	TM Fred Texas	1	0	0.00
108	108	Donner	1	0	0.00
109	109	Al Naoua’ami	1	0	0.00
110	110	Madras Kossack	1	0	0.00
111	111	Ermis	1	0	0.00
112	112	Shihab Al Sahra AH	1	0	0.00
113	113	Barkas	1	0	0.00
			332	2586015

* Sprawozdanie wyścigowe PKWK 2019.

Koszt treningu w danym roku to tylko część inwestycji związanej z wyhodowaniem danego osobnika, tak jak i wygrane na torze są jedynie częścią przychodów – w przyszłości spodziewać się należy dalszych kosztów, ale i przychodów ze stanówek ogierem lub ze sprzedaży przychówka od klaczy. Należy zwrócić uwagę na medianę sumy wygranej na jednego konia, wynoszącą w tym przypadku 5496,25 zł. Liczba ta może być miarodajnym wyznacznikiem kwoty, jakiej można oczekiwać jako zwrotu z tytułu startów konia na torze. W tak wyznaczonym zbiorze, pomimo niskiej sumy wygranej, jaką wyznacza mediana, znalazło się jedynie 8 spośród 34 polskich reproduktorów: Agordat, Wares, Gaspar, El Mulato, Hyyaf Al Khalediah, Noster, Sus oraz Satis. Całkowicie zawodzą tu wiodące w państwowej hodowli koni arabskich Pogrom czy Empire, a także dość szeroko ostatnio używane w hodowli Equator (340 zł suma wygranych) i El Omari (0 zł kwoty wygranej), których potomstwo nawet nie dociera na tor (ogiery te reprezentowane są na torach przez zaledwie 2 potomków). Wynika z tego, że udział w wyścigach na torze potomstwa polskich ogierów jest dla hodowcy wyłącznie kosztem do poniesienia. Ze względu na przekroczenie mediany wygranych, do uzasadnienia jest udział potomstwa wymienionych zaledwie ośmiu polskich ogierów.

Dochodzi zatem do sytuacji, w której udział w biegach płaskich na polskich torach potomstwa polskich ogierów przestaje być próbą dzielności i miejscem konfrontacji rówieśników, hodowanych wg tych samych prawideł. Jako że wyścigi, zamiast próby dzielności, stają się jedynie terenem konkurencji sportowej, uczestnictwo potomstwa polskich ogierów przestaje być uzasadnione.

Jedynie potomstwo 14 reproduktorów – Tab. 2, spośród 113 rozpatrywanych, osiągnęło średnie sumy wygranych rekompensujące poniesione przez właściciela koszty treningu i utrzymania konia w sezonie wyścigowym. W tym gronie nie znalazł się żaden ogier polskiej hodowli. Najwyżej uplasowany – 22. pozycja, polski Agordat, wygrał jednym potomkiem kwotę 11700 zł, znacząco niższą od kosztów. W tabeli tej ród Amera reprezentuje 6 reproduktorów, Latifa 4, Tiwaiqa 2, Telmese i Saklawi I po 1. Z rodu Amera kwotę kosztów przekroczyło najwięcej, bo 27 biegających koni, a Latifa 14. Zestawienie wskazuje zatem na rody Amera i Latifa jako na rody o dominującym znaczeniu na torach oraz na ród Tiwaiqa, który daje się także zauważyć na torze – choćby wygrywając największą sumę przez potomstwo Nashwan Al Khalidiah.

Tab. 2. Reproduktory wg sum powyżej kosztów treningu

Lp.	Nazwa	Kraj hodowli	Ród	Startowało	Suma	Średnio na konia
1	Nashwan Al Khalidiah	SA	Tiwaiq	2	138020	69010.00
2	Tabarak	GB	Amer	1	60080	60080.00
3	Portmer	SE	Amer	2	107450	53725.00
4	Akbar	FR	Latif	1	45985	45985.00
5	General	GB	Amer	2	66150	33075.00
6	Pentagon	DK	Latif	1	27180	27180.00
7	Darweesh	GB	Amer	1	23220	23220.00
8	Djoury du Monteil	FR	Telmese	1	20900	20900.00
9	Chndaka	FR	Latif	1	20310	20310.00
10	Nayef Al Khalidiah	SA	Latif	11	216840	19712.73
11	Dahess	GB	Amer	14	273340	19524.29
12	Jalnar Al Khalidiah	SA	Tiwaiq	2	38150	19075.00
13	Murhib	QA	Amer	7	128005	18286.43
14	ByStival Kossack	NL	Saklawi I	1	18000	18000.00
				47

Tab. 3. systematyzuje reproduktory wg rodów męskich oraz ukazuje w ujęciu ilościowym znaczenie poszczególnych rodów na polskich torach wyścigowych. Zestawienie wskazuje na udział niemal wszystkich polskich rodów, tj. Kuhailana Haifi, Kuhailana Afasa i Kuhailana Adjuze, Bairactara, Krzyżyka, Ilderima, a nawet Ibrahima. Mocno reprezentowany jest także popularny w Polsce ród Saklawi I, choć generalnie brak wśród nich, poza Gasparem (1 koń), potomków odgałęzienia Palasa. Liczne grono ogierów, używanych w polskiej hodowli z racji ich przydatności w kierunku pokazowym, odzwierciedla także ich frekwencja na torach, gdzie do konkurencji stanęło 67 reprezentantów rodu Saklawi I. Wysokość wygranych koni z tego rodu wskazuje, w jak daleki sposób konie hodowane w kierunku pokazowym odbiegają pod względem użytkowości od pozostałych. Najlepszy reproduktor tego rodu – Pogrom, sumą wygranych swego potomstwa zajmuje wprawdzie 16. miejsce, ale w odniesieniu do średniej na konia, już zaledwie 64.

W zestawieniu figurują też zagraniczne rody arabskie: Telmese or.ar. 1903, z popularnym, niemieckiej hodowli, reproduktorem Von, Mirage or.ar. 1919 – dzięki sprowadzonemu do Michałowa nasieniu og. Vitorio TO, Jamil el Kebir or.ar. 1873 oraz A Seglavi Jedrani of Ibn Sudan – po jednym startującym koniu, ród Felhaan Alshawaf BH, wprowadzony do Polski wraz z podarowanym do Janowa przez króla Bahrajnu ogierem Kuheilaan Aafas Majdaan, którego potomkowie pojawiają się czasem na torze (w b. sezonie 3), Latif or.ar. 1903 – najliczniej reprezentowany ród męski na polskich torach: 101 startujących koni; jak również rody stosunkowo młode, założone przez tzw. desert bred Arabians, ogiery Tiwaiq 1982 – dzięki 3 ogierom saudyjskiej stadniny Al Khalediah i jej polskiego oddziału, oraz przede wszystkim ród wybitnie uzdolnionego torowo ogiera Amer 1984, którego dzielność wyścigową i poprawną budowę odziedziczyło kilkadziesiąt doskonale biegających, także na polskich torach, koni.

W bieżącym sezonie jego ród reprezentowały 53 konie po 13 ogierach będących jego synami (w tym Daheesa sprzedanego w wieku 8 lat na aukcji Arqana w Saint Cloud za 1050000 euro) oraz jednym wnuku, ogierze Nizam. Jeśli udział koni z rodu Krzyżyka (1 koń), Bairactara (1), Kuhailana Adjuze (1) czy Ilderima (2) jest nieledwie symboliczny, to już Kuhailan Haifi reprezentowany przez stawkę 7 koni (dzięki amerykańskiemu Ontario HF), ma udział na torach znaczący. Prawdopodobnie jedynie w potomkach ogiera Ontario HF leży przyszłość tego rodu: licznie reprezentowany, z imponującą ilością biegającego potomstwa (21), średnia suma każdego z nich wynosi powyżej mediany wygranych, daje nadzieję, także dzięki aktywnym synom, na kontynuację rodu. Pozostałe 6 reproduktorów z rodu Kuhailana Haifi, wszystkie polskiej hodowli, w tym Ekstern i Ganges, nie są w stanie utrzymać w perspektywie znaczenia tego rodu na torach. Podobna przyszłość czeka zapewne ród ogiera Kuhailan Afas, gdzie, po 6 polskich reproduktorach, startowało zaledwie 6 koni i to bez spektakularnych sukcesów. Ciekawą jest sytuacja Ibrahima, który to ród reprezentuje 7 reproduktorów (12 startujących koni) z aż 5 krajów, w tym amerykański Aim South, którego reprezentuje 4 niezłych potomków.

Jednakże największego obecnie znaczenia nabrał francuski ród ogiera Latif or.ar. 1903. Jego reprezentanci liczebnie – 101 koni (Tab. 3.), zdecydowanie zdominowali polskie tory, stanowiąc 30,42% biegającej populacji. Ród ten jest tak mocno już rozpowszechniony wśród wyścigowych koni arabskich, że reprezentują go 32 reproduktory z większości hodujących konie arabskie krajów. Znaczenie rodu Latif or.ar., obrazuje także Tab. 4, gdzie spośród najpopularniejszych na torach 10 reproduktorów, 4 reprezentują Latifa: Dostatok, Kazbek, Nayef Al Khalidiah oraz Vasyli Kossack.

Tabela rodów dostarcza też informacji co do starych polskich rodów męskich, które są już generalnie w polskiej hodowli w stadninach państwowych w odwrocie, choć z zestawienia widać, że takie rody jak Kuhailan Haifi, ale też Kuhailan Afas, nie muszą zginąć.

Należy podkreślić, że wśród wymienionych rodów możemy wyróżnić, obok rodów formalnych, także rody rzeczywiste, dzięki wprowadzonym do światowej hodowli koni arabskich desert bred, które dzięki swej jakości i sile dziedziczenia cech, odciskają swoje piętno w światowej hodowli arabskich koni wyścigowych. Do nich należą: ród Amera, który reprezentowany jest w większości przez synów, a więc jest na razie zaledwie jednopokoleniowy, oraz także płytki ród Tiwaiqa. Odgrywają one już znaczną rolę na polskich torach; z rodu Tiwaiq jest reproduktor, Nashwan Al Khalidiah, którego potomstwo uzyskało najwyższą w b. sezonie średnią wygraną na konia, a z 14 reproduktorów Amera 10 przekroczyło medianę wygranych. Nie przekroczyły jej jedynie: Dubai Heros, Furry, Muneef oraz Asraa Min Albarq.

Tab. 3. Reproduktory – ojcowie koni biegających na polskich torach w roku 2019 wg rodów

Ród	l.p.	Nazwa reproduktora	Rok ur.	Hodowli*	Starowało koni
Kuhailan Haifi or.ar.	1	Ontario HF		US	21
	2	Wares	2009	PL	3
	3	Ekstern	1994	PL	5
	4	Noster	1996	PL	2
	5	Ganges	1994	PL	1
	6	Ermis	2005	PL	1
	7	Wasilew	2008	PL	2
	7				35
Kuhailan Adjuze or.ar. 1876	1	Nonet	2008	RU	2
	1				2
Telmese or.ar. 1903	1	Muguet de Pascade	2001	FR	7
	2	Von	2001	DE	17
	3	Njewman	1995	FR	1
	4	Ainhoa St Faust	2000	FR	1
	5	Mahabb	2001	AE	1
	6	Djoury du Monteil	1996	FR	1
	7	Ratho’ay Al Nouaimi	2011	SY	1
	8	Tidjam Lotois	1999	FR	1
	8				30
Kuhailan Afas or.ar. 1930	1	El Mulato	2008	PL	1
	2	Fedain	2000	PL	1
	3	Perkal	2001	PL	1
	4	Gawor	2006	PL	1
	5	Ekert	2011	PL	1
	6	Barkas	2002	PL	1
	6				6
Tiwaiq or.ar. 1982	1	Jalnar Al Khalidiah	2005	SA	2
	2	Hyyaf Al Khalediah	2008	PL	3
	3	Nashwan Al Khalidiah	2004	SA	2
	3				7
Ibrahim or.ar. 1899	1	Aim South	2001	US	4
	2	Desert Sand	2010	IL	3
	3	Drug	1994	DE	1
	4	Amadis	2005	PL	1
	5	El Wodkine	1995	SE	1
	6	Hamasecha	2009	IL	1
	7	TM Fred Texas	2007	US	1
	7				12
Mirage or.ar. 1919	1	Vitorio TO	2008	US	10
	1				10
Saklawi I	1	Pogrom	2009	PL	14
	2	Riyal	1993	SE	4
	3	Emerald J**	2010	US	4
	4	ByStival Kossack	2012	NL	1
	5	Borsalino K	1997	BR	3
	6	Empire	2009	PL	4
	7	Agordat	2012	PL	1
	8	Poganin	2001	PL	3
	9	Sus	2007	PL	2
	10	Ascott DD	2011	BE	6
	11	Amanito	2009	PL	3
	12	Satis	2006	PL	2
	13	Excalibur E.A.	2011	ES	1
	14	Kahil Al Shaqab	2008	US	2
	15	Gaspar	1998	PL	1
	16	Psytadel	1998	US	1
	17	DF Kahil	2009	DE	2
	18	Equator	2010	PL	2
	19	El Shanti	2013	PL	1
	20	El Omari	2008	PL	2
	21	Medalion	2011	PL	2
	22	Eryks	2003	PL	1
	23	Good Boy	2009	PL	1
	24	Kanz Al Bidayer	2009	AE	1
	25	Donner	2009	PL	1
	26	HS Krystall	2008	US	1
	27	Shibab Al Sahra AH	2010	IL	1
	27				67

A Seglavi Jedrani	1	Al Naoua’ami	2008	SY	1
	1				1

Bairactar or.ar. 1813	1	Eternal	2008	PL	1
	1				1
Krzyżyk or.ar. 1869	1	Wojnicz	2005	PL	1
	1				1
Ilderim or.ar. 1894	1	Eldon	1985	PL	1
	2	Palatino	2006	PL	1
	2				2
Latif or.ar. 1903	1	Akbar	1990	FR	1
	2	Nayef Al Khalidiah		SA	11
	3	Dostatok	2007	RU	14
	4	Munjiz	2001	FR	5
	5	Vasyli Kossack	2006	NL	9
	6	Kazbek	2009	RU	11
	7	Pentagon	2008	DK	1
	8	Neron	2001	RU	6
	9	Magoun	2009	DE	4
	10	Marwin El Samawi	2003	DE	4
	11	Chndaka	1990	FR	1
	12	Armeec	2006	RU	7
	13	Dormane	1984	FR	1
	14	Impact	2008	DE	1
	15	Pougatin Kossack	2005	NL	2
	16	Akbars	2000	RU	2
	17	Madiar	1994	RU	1
	18	Nougatin	1994	FR	4
	19	Marwan I	1994	FR	1
	20	Spiderman Kossack	2008	NL	2
	21	Valentino G	2006	RU	1
	22	Akim De Ducor	2005	FR	1
	23	Nasch	2003	DE	1
	24	Djon	2000	RU	1
	25	No Risk Maury	2002	FR	1
	26	Al Kamel	2000	FR	1
	27	Dorz	2009	BG	1
	28	Paker	2010	PL	1
	29	Madras Kosack	2001	NL	1
	30	Vasilii	2007	RU	1
	31	NivourGonnaTouchThis	2005	US	2
	32	Seraphin du Paon	2006	FR	1
	32				101
Jamil el Kebir or.ar. 1873	1	Bariq Al Amal	1994	IL	1
	1				1
Felhaan Alshawaf BH	1	Kuheilaan Aafas Maidaan	2007	BH	3
	1				3
Amer or.ar. 1984	1	Dahees	1999	GB	14
	2	General	2005	GB	2
	3	Murhib	2004	QA	7
	4	Portmer	2000	SE	2
	5	Mared Al Sahra	2002	GB	9
	6	Jaafer ASF	2003	GB	4
	7	Tabarak	2008	GB	1
	8	Darweesh	1998	GB	1
	9	Asraa Min Albarq	2003	GB	4
	10	Dubai Heros	2007	FR	5
	11	Nizam	1998	GB	1
	12	Muneef	2001	GB	1
	13	Kasih	2006	GB	1
	14	Furry	2009	QA	1
	14				53
	113				332

* Kursywą – polska hodowla państwowa.

** Ogier Emerald J figuruje jako hodowli belgijskiej. Jednakże zapisowi temu przeczą fakty i prawo regulujące hodowlę. Jako że hodowcą konia jest zawsze właściciel klaczy w momencie wyźrebienia, a niekwestionowaną matką Emeralda J jest klacz Emandoria (ojciec to QR Marc), pozostająca niezmiennie od urodzenia we własności państwowej stadniny w Michałowie, zapis ten wydaje się być zatem nieprawdziwy. Odstępstwo od tej reguły wnosi ewentualna dzierżawa klaczy, kiedy to dzierżawca, na warunkach wskazanych w umowie, może stać się hodowcą urodzonego przez klacz źrebięcia. Jednak taka umowa z hodowcą Emeralda J nie jest znana.

Tab. 4. wskazuje najbardziej popularnych ojców koni biegających na polskich torach. Zaledwie 10 z nich wystawia 39,15% wszystkich startujących koni. Tylko w jednym przypadku, na dziesięć wymienionych, jest to ogier polskiej (tu: państwowej) hodowli. Jego potomstwo startuje jedynie w gonitwach eksterierowych, a jego wysoka pozycja w rankingu wynika z użycia go na dużej liczbie klaczy w Janowie, zajmując 64. pozycję, co do wysokości nagród na konia. Odnosząc się do możliwości zwrotu kapitału zainwestowanego w trening i starty koni, jedynie w przypadku dwóch ogierów spośród najpopularniejszej dziesiątki: og. Dahees i Nayef Al Khalidiah, tak szerokie użycie jest uzasadnione (Tab. 2).

Szczególnym, wymagającym omówienia przypadkiem jest reproduktor Ontario HF, który będąc amerykańskiej hodowli i po amerykańskich rodzicach (Monarch AH – HF Orzonna), posiada wszystkich czworo dziadków polskiej hodowli i jest najbardziej popularnym ogierem w hodowli koni arabskich na polskich torach, wystawiając aż 21 potomków. Jego popularność jako reproduktora w świetle dokonań własnych, protoplastów (HF Orzonna to zwyciężczyni Oaks Kalifornii), ale także potomstwa, nie dziwi: w 2012 roku zajął pierwsze miejsce pod względem wygranych sum – w bieżącym sezonie 4. Jego synowie w wykazie reproduktorów w 2019 roku to Wasilew, oraz derbista z 2013 roku Wares.

Tab. 4 Ranking reproduktorów wg liczby startującego potomstwa

Lp.	Nazwa reproduktora	Ród	Kraj	Liczba startującego potomstwa
1	Ontario HF	Kuhailan Haifi or.ar.	US	21
2	Von	Telmese or.ar. 1903	DE	17
3	Pogrom	Saklawi I	PL	14
4	Dahees	Amer or.ar.1984	GB	14
5	Dostatok	Latif or.ar. 1903	RU	14
6	Kazbek	Latif or.ar. 1903	RU	11
7	Nayef Al Khalidiah	Latif or.ar. 1903	SA	11
8	Vitorio TO	Mirage or.ar. 1919	US	10
9	Mared Al Sahra	Amer or.ar.1984	GB	9
10	Vasyli Kossack	Latif or.ar. 1903	NL	9
				130

Konie biegające na torach charakteryzuje bardzo duża liczba krajów pochodzenia ich ojców: 19, co obrazuje Tab. 5, jednak już tylko 8 krajów reprezentowanych jest przez więcej niż 2 reproduktory, a istotne znaczenie ma sześć: Polska, Rosja, Wielka Brytania, Francja, USA i Niemcy. Na 113 reproduktorów, polskiej hodowli jest 34, co stanowi 30%, a z 332 koni startujących na torach, po reproduktorach polskiej hodowli jest 69, co stanowi już tylko 21% ich potomstwa w biegającej populacji. Wprawdzie największa liczba potomków jest po reproduktorach polskich (69) oraz amerykańskich (46) i rosyjskich (46), to duże znaczenie mają konie po reproduktorach angielskich (38), z których aż 18 zarobiło średnie kwoty, przekraczające koszty (Tab. 2); dla porównania, z 33 startujących po francuskich ogierach koni, kwotę tę przekroczyło jedynie 3.

Tab. 5. Reproduktory – ojcowie koni biegających wg kraju pochodzenia (alfabetycznie)

L.p.	Nazwa kraju hodowli	Kod	Liczba reproduktorów	L. startujących koni po tych reproduktorach
1	Arabia Saudyjska	SA	3	15
2	Bahrajn	BH	1	3
3	Belgia	BE	1	6
4	Brazylia	BR	1	3
5	Bułgaria	BG	1	1
6	Dania	DK	1	1
7	Francja	FR	16	33
8	Hiszpania	ES	1	1
9	Holandia	NL	5	15
10	Izrael	IL	4	6
11	Katar	QA	2	8
12	Niemcy	DE	7	30
13	Polska	PL	34	69
14	Rosja	RU	10	46
15	Stany Zjednoczone Ameryki	US	9	46
16	Szwecja	SE	3	7
17	Syria	SY	2	2
18	Wielka Brytania	GB	10	38
19	Zjednoczone Emiraty Arabskie	AE	2	2
	Razem		113	332

Z zestawień wynika, że polskie tory stają się polem do oceny przydatności hodowlanej ogierów hodowli zagranicznej. Nie byłoby w tym nic złego, gdyby tylko zachowana była równowaga przynajmniej ilościowa, a potomstwo polskich ogierów mogło nawiązać równorzędną walkę na torach z potomstwem ogierów zagranicznych. Świadczyłoby to zapewne o nieprzydatności polskich reproduktorów w hodowli koni arabskich, gdyby nie fakt, iż na torach zderzają się ze sobą dwa nieprzystające do siebie światy: koni hodowanych w celach wyścigowych i koni hodowanych w celach pokazowych. Dominującą rolę, jak widać, odgrywają na torach reproduktory z krajów tradycyjnie hodujących konie użytkowe, jak Wielka Brytania, Francja, Niemcy, USA czy Rosja, gdzie populacja, w jeszcze nie tak odległych pokoleniach, charakteryzowała się dużym podobieństwem użytkowym do polskiej, a dziś wyprzedza ją o „lata świetlne”, wyrażone w udziale reproduktorów tej hodowli na polskich torach, jak również sumami wygranych. Silnie zaznaczoną reprezentację swojej hodowli mają na polskich torach nawet Niemcy, których – tradycyjnie – nie zwykliśmy, jako Polacy, nazbyt szanować za dokonania w hodowli koni arabskich. Jednak niemieckie podejście do użytkowości koni arabskich każe im jeszcze dziś posiłkować się niekiedy nimi w hodowli koni użytkowych, a polski Fetysz*, wzięty w 1936 roku do Traken, może służyć za przykład, jak daleko jesteśmy już od czasów, gdy polskiej hodowli ogier arabski potrafił jeszcze nieść cechy pożądane w hodowli koni półkrwi. Niech będzie to dla polskiej hodowli przypomnieniem jej możliwości, ale i sensu.

Sprzedaż, a następnie kariera hodowlana Sambora, dalej Pierrota (obaj przez Czorta wnukowie Wielkiego Szlema), czy też Wikinga (ojca takich ogierów jak Monarch AH oraz DA Adios), jednego z najwyżej notowanych ojców koni wyścigowych w USA, a także kariera Druida (po Wojsław) i jego eksport do Turcji, świadczą o możliwościach polskiej hodowli jeszcze wiele lat po eksporcie Fetysza.

Z powyższego wynika, że polska hodowla nie dysponuje obecnie ogierem, którego potomstwo mogłoby nawiązać jakąkolwiek walkę na torach w konkurencji do potomstwa reproduktorów obcych. Ostatnią próbą takiej walki jest stosowanie w hodowli ogiera Wares, wprawdzie po amerykańskiej hodowli ogierze Ontario HF, ale z polskim rodowodem. Zatem rola Waresa w kontynuacji rodu Kuhailan Haifi jest istotna. Istnieje oczywiście możliwość podjęcia walki na torach w następnych sezonach, dzięki potomkom zagranicznych reproduktorów, jakie objawią się jako skutek krzyżowania polepszającego (celem wzrostu wartości cech wyścigowych), szeroko stosowanego obecnie w dziale hodowli koni arabskich. Problem jednak w tym, że w praktyce dochodzi do wypierania genotypu polskich koni arabskich, co prowadzi w konsekwencji do niezgodności rodowodów tych koni z polskim programem hodowlanym, zakładającym hodowlę w obrębie tzw. polskich rodzin i rodów męskich; „utrzymanie, doskonalenie i rozwój linii męskich i rodzin żeńskich znajdujących się w polskiej hodowli od pokoleń". Efekty krzyżowania polepszającego, w postaci lepiej biegających koni w generacjach następczych, prowadzi do mechanizmu zwrotnego, zakupu i stosowania kolejnych ogierów zagranicznych (o cechach na wyższym poziomie), tak długo jak cechy w populacjach się nie wyrównają. Przykład polskiej hodowli koni pełnej krwi angielskiej wskazuje jednak, że może to nigdy nie nastąpić, a polska hodowla z tej konkurencji może być całkowicie wyrugowana. Kwota nagród, przeznaczanych na wygrane w założeniu jako wsparcie hodowli, powoduje osłabienie krajowej, poprzez wsparcie hodowli zagranicznych zakupem tam kolejnych reproduktorów. Sprowadzanie zagranicznych ogierów przez hodowców jest z przyczyn finansowych uzasadnione i nie do powstrzymania, dopóki wyścigi konne traktowane będą jako konkurencja sportowa, a nie nieodłączny element obowiązującego nadal w Polsce programu hodowlanego koni arabskich.

W założeniu, tory wyścigów konnych, które jako zakłady do prób dzielności, służyć powinny doskonaleniu i wsparciu miejscowej hodowli, przestają zatem pełnić służebną rolę wobec polskiej hodowli koni arabskich.

W związku z intensywnym (poprzez użycie w hodowli wyspecjalizowanych reproduktorów) doskonaleniem rasy koni arabskich w biegu płaskim na krótkich dystansach, narzuca się refleksja o cel takich działań, wobec istnienia rasy koni, niemającej sobie równych na świecie w wyspecjalizowaniu tej cechy, o nazwie pełna krew angielska. Zatem, jeśli istnieje zapotrzebowanie na „szybkie” konie, to wypełnia je doskonale rasa angielska, która dodatkowo jeszcze spełnia nadal, porzuconą już przez araby, rolę ameliatora ras półkrwi. Dla samego widowiska czy też zakładów – hazardu, związanego z wyścigami konnymi, szybkość, z jaką przedmiot hazardu pokona założony dystans, nie ma najmniejszego znaczenia. Ścigać się mogą z wielkimi emocjami widzów z równym powodzeniem folbluty, jak i wielbłądy (ich wyścigi w krajach arabskich są bardziej prestiżowe niż koni), a nawet ślimaki. Z tego powodu zatem tempo wyścigu i czas pokonanego dystansu nie odgrywa znaczącej roli, a doskonalenie cechy szybkości, jako cechy preferowanej, nieuchronnie doprowadzić musi do osłabienia i w konsekwencji wycofania cech związanych do tej pory z populacją polskich koni arabskich, a więc urody powiązanej z ich szeroko pojętą dzielnością.

Dodatkowo, utrudniona jest ocena dzielności potomstwa polskich reproduktorów, stosowanych głównie w celach „produkcji” koni pokazowych, ze względu na jej odbywanie w gronie rówieśników o odmiennych typach użytkowych.

Wnioski co do roli w hodowli i udziału w wyścigach polskich reproduktorów

Polskie ogiery nie liczą się jako ojcowie koni biegających, co potwierdza tak liczebność potomstwa po nich na torze (zaledwie 21%), jak i wysokość wygranych przez nie uzyskanych (7,78%).

Krajowa hodowla nie dysponuje w tej chwili żadnym reproduktorem hodowli własnej, którego potomstwo odgrywałoby jakąkolwiek znaczącą rolę na torach – żaden ze startujących nie pokrył kosztów, a ledwie 8 z 34 przekroczyło medianę wygranych, wynoszącą zaledwie 5496,25 zł.

Polskie rody na torach znajdują się generalnie w odwrocie, a dominującą rolę spełniają rody zagraniczne: Amer, Latif, a ostatnio także Tiwaiq. Pewną rolę odgrywa jedynie polski ród Kuhailan Haifi, ale opiera się to jedynie na ogierze Ontario HF.

Ze względu na powyższe należy także stwierdzić, że polskie wyścigi dla koni arabskich przestają być dla nich próbą selekcyjną, służącą doskonaleniu populacji polskich koni arabskich, a kwoty przeznaczane na nagrody nie spełniają swojej roli wsparcia krajowej hodowli.

——————————————————

*Fetysz założył w Trakenach, gdzie stał w latach 1937-1944, własny ród, czynny i ceniony w hodowli koni trakeńskich do chwili obecnej.

Materiały źródłowe i literatura:

sprawozdania wyścigowe PKWK
program hodowlany PASB
Roman Pankiewicz: Polska hodowla koni czystej krwi arabskiej 1918-1939
Jan Zabieglik: Wejście smoka – Ontario HF na wyścigach, polskiearaby.com 2013
Longin Błachut: Francja: ponad milion euro za araba!, polskiearaby.com 2007

POWRÓT